Củng cố vai trò trung tâm của Mặt trận và Công đoàn

Ngày 7/5, tại phiên họp Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, đại diện Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp đã trình bày trước Quốc hội Tờ trình về dự thảo Nghị quyết sửa đổi Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013.

Toàn cảnh phiên họp sáng ngày 7/5. Ảnh: VPQH

Tờ trình khẳng định, việc sửa đổi Hiến pháp lần này nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng, đồng thời xuất phát từ thực tiễn triển khai thi hành Hiến pháp trong hơn một thập kỷ qua. Việc sửa đổi được tiến hành thận trọng, tuân thủ nghiêm quy trình, thể hiện tính dân chủ và khoa học, đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa hiện đại.

Nội dung sửa đổi Hiến pháp lần này tập trung vào việc khẳng định vị trí, vai trò, chức năng, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại Điều 9 và Điều 84. Mặt trận được nhấn mạnh là tổ chức trung tâm trong khối đại đoàn kết toàn dân, đồng thời được trao quyền trình dự án luật, pháp lệnh, một bước tiến thể chế hóa vai trò chính trị rõ nét, nhất quán với các mô hình tổ chức mới sau khi sắp xếp hệ thống chính trị.

Cùng với đó, Điều 10 về Công đoàn Việt Nam được sửa đổi theo hướng xác lập rõ vị trí là tổ chức chính trị - xã hội của giai cấp công nhân và người lao động, trực thuộc Mặt trận. Đồng thời, bổ sung chức năng đại diện người lao động ở cấp quốc gia trong quan hệ lao động và đối ngoại công đoàn, phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế.

Tái cấu trúc lại hệ thống đơn vị hành chính

Một thay đổi lớn trong bản dự thảo là đề xuất tái cấu trúc lại hệ thống đơn vị hành chính theo hướng tinh gọn, hiệu lực. Theo đó, cấp hành chính huyện sẽ chính thức kết thúc hoạt động. Điều 110 của dự thảo quy định đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam bao gồm: tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới cấp tỉnh, do Quốc hội quy định.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, đại diện Ủy ban Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp trình bày trước Quốc hội . Ảnh: VPQH

Các điều 111, 112 và 114 được sửa đổi nhằm xác lập lại mô hình tổ chức chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân. Dự thảo không sử dụng khái niệm “cấp chính quyền địa phương” như trước, thay vào đó là tổ chức gọn, rõ, tránh chồng chéo về chức năng. Đặc biệt, khoản sửa đổi tại Điều 115 loại bỏ quy định Chánh án Tòa án nhân dân, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân là đối tượng trả lời chất vấn tại Hội đồng nhân dân, phản ánh sự tái cấu trúc về tính chất tổ chức các cơ quan nhà nước tại địa phương.

Dự thảo cũng đề xuất Điều 2 quy định thời điểm có hiệu lực của Nghị quyết là từ ngày 1/7/2025. Để bảo đảm tính chuyển tiếp, dự thảo xác định rõ việc chỉ định các chức danh Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Trưởng đoàn và Phó Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội trong quá trình sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã. Đồng thời, các chức danh thuộc nhiệm kỳ 2021–2026 sẽ được kiện toàn lại tương ứng với mô hình tổ chức mới, bảo đảm quản trị thông suốt, không bị gián đoạn về tổ chức và nhân sự.

Ngay sau khi trình Quốc hội, Ủy ban Dự thảo đã ban hành Kế hoạch số 05/KH-UBDTSĐBSHP để tổ chức lấy ý kiến Nhân dân từ ngày 6/5 đến 5/6/2025. Việc lấy ý kiến được thực hiện theo nhiều hình thức đa dạng, ứng dụng công nghệ thông tin, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân ở mọi tầng lớp và địa bàn tham gia đóng góp ý kiến thực chất, hiệu quả. Dự kiến, sau khi tiếp thu, chỉnh lý, bản dự thảo hoàn chỉnh sẽ được trình Quốc hội thông qua vào ngày 24/6/2025.