Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/2/2025 (Kết luận 126) của Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu đẩy mạnh quá trình sáp nhập và tinh giản trên cả nước.

Theo Kết luận này, công đoàn được chỉ đạo tăng cường vai trò trong công tác sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, đảm bảo tính nhân văn và bảo vệ quyền lợi người lao động trong bối cảnh cải cách sâu rộng.

Cơ cấu lại chính quyền địa phương là xu thế tất yếu để khắc phục hiện trạng chồng chéo chức năng, phân tán nguồn lực và thiếu gắn kết trong chỉ đạo, điều hành. Sáp nhập cơ quan giúp giảm số lượng đầu mối, tiết kiệm ngân sách và tăng tính minh bạch trong hoạt động của nhà nước.

Hội nghị Ban Chấp hành Tổng LĐLĐ Việt Nam lần thứ 6 (Khóa XIII) đề xuất nội dung tinh gọn bộ máy công đoàn vào chương trình công tác năm 2025. Ảnh: Hải Nguyễn

Tuy nhiên, quá trình này tác động trực tiếp đến đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, khiến họ phải thay đổi vị trí hoặc đối mặt với rủi ro về chế độ và chính sách. Nếu không được triển khai theo quy trình chặt chẽ và có sự đồng hành của các tổ chức đại diện, sáp nhập có thể gây xáo trộn và ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả hoạt động.

Luật Công đoàn và Điều lệ Công đoàn Việt Nam xác định công đoàn là cầu nối giữa người lao động với Đảng, Nhà nước. Trong khu vực công, công đoàn hiện diện khắp các cơ quan, đơn vị, giúp nắm bắt kịp thời tâm tư, nguyện vọng của đoàn viên khi có biến động tổ chức.

Mục tiêu chính là bảo đảm quyền lợi và chế độ minh bạch, hạn chế thiệt thòi cho người lao động, nhất là trong bối cảnh cải cách toàn diện theo Kết luận 126.

Khi chủ trương tinh giản được đưa ra, công đoàn phối hợp với cấp ủy và chính quyền để phổ biến mục tiêu, lộ trình và giải thích rõ ràng rằng sáp nhập không chỉ nhằm “cắt giảm” mà còn hướng tới xây dựng bộ máy hành chính tinh gọn, tăng chất lượng phục vụ nhân dân. Các buổi sinh hoạt và hội nghị trực tiếp là dịp tháo gỡ băn khoăn, giải đáp thắc mắc, giảm thiểu tâm lý hoang mang.

Do quá trình này có thể dẫn đến dôi dư nhân sự, thay đổi chức danh hay chức vụ, công đoàn theo sát, lắng nghe ý kiến của đoàn viên và đánh giá quyền lợi đã được đảm bảo hay chưa.

Nếu có bất cập về lương, phụ cấp, hay chế độ bảo hiểm, công đoàn cần đối thoại với lãnh đạo để đề xuất giải pháp kịp thời và hợp lý, từ đó duy trì niềm tin của người lao động vào chủ trương của Đảng, Nhà nước.

Quá trình sáp nhập đòi hỏi một quy trình từ kế hoạch đến triển khai đối mặt nhiều khó khăn, đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên liên quan. Công đoàn cần tham dự các cuộc họp, đóng góp ý kiến dựa trên kinh nghiệm và thực tiễn lao động tại cơ sở.

Khi chính sách được ban hành, công đoàn không chỉ giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện mà còn đảm bảo tính minh bạch và công khai, tránh xảy ra tình trạng thiên vị hay “ưu tiên riêng” cho một số nhóm nhân sự.

Trong bối cảnh nhiều người lo ngại về thu nhập, vị trí và tương lai nghề nghiệp khi sáp nhập, các hoạt động thăm hỏi, sinh hoạt và đối thoại của công đoàn giúp giữ vững tinh thần đoàn kết, tạo ra bầu không khí an toàn và ổn định nội bộ.

Bài học từ các quốc gia tiên tiến cũng cho thấy tầm quan trọng của công đoàn trong các quá trình cải cách. Ở Đức, Hội đồng Công đoàn (Works Council) có tiếng nói trong cả khu vực công, được mời tham vấn khi cơ quan điều chỉnh bộ máy nhằm bảo vệ quyền lợi cơ bản cho người lao động.

Tại Thụy Điển, công đoàn được tiếp cận sớm với các kế hoạch thay đổi của chính quyền địa phương, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hạn chế xung đột.

Ở Hoa Kỳ, mặc dù cơ chế tổ chức có sự khác biệt giữa liên bang và các bang, công đoàn khu vực công vẫn đảm nhận vai trò đàm phán và thương lượng quyền lợi trong bối cảnh cắt giảm ngân sách hay tái cấu trúc thành phố.

Kinh nghiệm của Trung Quốc cũng cung cấp những bài học giá trị. Trung Quốc đã nhiều lần cải cách bộ máy địa phương để giảm chồng chéo và nâng cao hiệu quả quản lý. Tổng Công hội Trung Quốc (ACFTU), là tổ chức Công đoàn duy nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, được chỉ đạo chủ yếu giữ vững ổn định xã hội.

Trong các đợt sáp nhập, ACFTU đảm nhận nhiệm vụ tuyên truyền chủ trương của Đảng, hỗ trợ giải quyết chế độ cho người lao động bị cắt giảm và hướng dẫn họ tham gia các chương trình đào tạo kỹ năng, chuyển đổi nghề nghiệp. Dù không có tính phản biện độc lập như ở phương Tây, nhưng vai trò của ACFTU trong việc điều tiết và đảm bảo an sinh cho người lao động vẫn được đánh giá cao.

Ở Việt Nam, quá trình sáp nhập và tinh giản bộ máy hành chính cần được thực hiện theo phương châm “vừa làm vừa rút kinh nghiệm”, tránh cứng nhắc. Công đoàn các cấp cần chủ động tham gia ngay từ giai đoạn lập kế hoạch tái cơ cấu, không chờ đến khi phương án đã ban hành, nhằm hạn chế sai sót và đảm bảo quyền lợi của người lao động được bảo vệ một cách toàn diện.

Tổ chức các buổi đối thoại, giải đáp quyền lợi và nghĩa vụ cho đoàn viên là cách hiệu quả để giảm thiểu hoang mang và xung đột. Đồng thời, công đoàn cần phối hợp xây dựng các phương án nhân sự hợp lý, hỗ trợ những trường hợp dôi dư tiếp cận chế độ trợ cấp hoặc chuyển sang đơn vị khác phù hợp.

Việc duy trì ổn định nội bộ thông qua thăm hỏi, hỗ trợ tinh thần và vật chất sẽ giúp tạo ra môi trường đoàn kết, thuận lợi cho quá trình chuyển đổi.

Sáp nhập chính quyền địa phương và tinh giản bộ máy là xu thế tất yếu để nâng cao hiệu quả quản lý và phục vụ người dân và nền kinh tế tốt hơn. Để đạt được thành công bền vững, cần sự tham gia đồng bộ của nhiều chủ thể, trong đó công đoàn đóng vai trò “điểm tựa” thiết yếu cho người lao động.

Thông qua công tác tuyên truyền, vận động, bảo vệ quyền lợi và giám sát thực thi chính sách, công đoàn góp phần giảm căng thẳng, tạo sự đồng thuận và đảm bảo quá trình cải cách diễn ra hiệu quả.

Kinh nghiệm quốc tế, từ Đức, Thụy Điển, Hoa Kỳ cho đến Trung Quốc, đều khẳng định nếu công đoàn được trao không gian và vai trò thích hợp, họ có thể dung hòa lợi ích giữa chính quyền và người lao động.

Với tinh thần của Kết luận 126, công đoàn các cấp cần tiếp tục đổi mới, phát huy vai trò đại diện, góp phần xây dựng bộ máy hành chính tinh gọn, chuyên nghiệp và hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.