Quang cảnh Lễ giỗ cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong. Ảnh: Thành Cường

Đồng chí Lê Hồng Phong tên khai sinh là Lê Huy Dục, sau đổi là Lê Huy Doãn, sinh năm 1902 tại làng Đông, tổng Thông Lãng (nay là xã Hưng Thông), huyện Hưng Nguyên, Nghệ An.

Thân sinh của Lê Huy Doãn là ông Lê Huy Quán. Ông Lê Huy Quán là người có học, song con đường khoa cử của ông không được may mắn. Thân mẫu của Lê Huy Doãn là bà Phạm Thị Thứ (thường gọi là bà Sáu). Bà Sáu quê ở tổng Hoa Nam, Nam Đàn.

Ông bà Lê Huy Quán sinh hạ được 2 trai, 3 gái. Lê Huy Doãn là con thứ tư. Với tư chất thông minh, ham học, khi còn nhỏ tuổi Lê Huy Doãn học chữ Hán ở trường làng. Sau đó anh học chữ Quốc ngữ, chữ Pháp và tốt nghiệp Sơ học yếu lược ở Vinh.

Năm 1924, Lê Huy Doãn cùng những người cùng chí hướng tìm đường sang vùng Đông Bắc Thái Lan hoạt động cách mạng. Lê Huy Doãn đổi tên mới là Lê Hồng Phong. Tại Quảng Châu, tháng 4 năm 1924, Lê Hồng Phong được kết nạp vào Tâm tâm xã - một tổ chức tập hợp những thanh niên Việt Nam yêu nước.

Cuối năm 1924, Lê Hồng Phong đã được gặp lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, và từ đây, dưới sự dẫn dắt, đào tạo của Người, Lê Hồng Phong trở thành cán bộ ưu tú của cách mạng, một chiến sĩ cộng sản quốc tế kiên cường. Tháng 2 năm 1925, Nguyễn Ái Quốc chọn Lê Hồng Phong và một số thanh niên ưu tú thành lập nhóm Cộng sản đoàn, sau đó trở thành nòng cốt để thành lập Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên - tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam sau này. Tháng 12 năm 1925, sau khi tốt nghiệp Trường Quân sự Hoàng Phố, Lê Hồng Phong vào học tại Trường Hàng không Quảng Châu.

Tháng 10 năm 1926, Lê Hồng Phong học Trường Lý luận Quân sự không quân ở Lêningrát. Đến tháng 12 năm 1927, Lê Hồng Phong chuyển sang học tại Trường Đào tạo phi công quân sự số 2 ở thành phố Bôrítxgơlépxcơ. Sau đó Quốc tế Cộng sản quyết định chuyển đồng chí Lê Hồng Phong sang đào tạo lý luận dài hạn, bài bản tại Trường Đại học Phương Đông. Tại đây, đồng chí Lê Hồng Phong bộc lộ những phẩm chất ưu tú, mẫu mực của người cộng sản nên ngày 25 tháng 5 năm 1929, Lê Hồng Phong được kết nạp vào Đảng Cộng sản Liên Xô.

Tháng 3 năm 1934, tại Ma Cao (Trung Quốc) đồng chí Lê Hồng Phong cùng với các đồng chí: Hà Huy Tập, Nguyễn Văn Dựt bàn kế hoạch thành lập Ban Chỉ huy ở ngoài của Đảng để thống nhất lãnh đạo các tổ chức Đảng, tiến tới tổ chức lại cơ quan Trung ương của Đảng. Tại hội nghị này, đồng chí Lê Hồng Phong được cử làm Thư ký của Ban Chỉ huy ở ngoài.

Tháng 6 năm 1934, đồng chí Lê Hồng Phong triệu tập và chủ trì Hội nghị các đại biểu tổ chức Đảng từ trong nước sang họp với Ban Chỉ huy ở ngoài của Đảng. Sau cuộc họp quan trọng này, theo triệu tập của Quốc tế Cộng sản, Ban Chỉ huy ở ngoài cử các đồng chí Lê Hồng Phong, Nguyễn Thị Minh Khai và Hoàng Văn Nọn đi dự Đại hội VII Quốc tế Cộng sản ở Moscow, tại Đại hội, đoàn được gặp gỡ lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc.

Trong khi đoàn đang ở Matxcơva, từ ngày 27 đến ngày 31 tháng 3 năm 1935, tại Ma Cao (Trung Quốc) Đại hội lần thứ nhất của Đảng được triệu tập. Đại hội bầu đồng chí Lê Hồng Phong làm Tổng Thư ký của Đảng (Tổng Bí thư). Đại hội cũng đã chuẩn y việc Ban Chỉ huy ở ngoài cử đoàn đại biểu Đảng ta đi dự Đại hội VII Quốc tế Cộng sản và chỉ định thêm các đồng chí: Nguyễn Ái Quốc (đang ở Moscow), Phạm Văn Xô, Nguyễn Chánh Nhì tham gia đoàn.

Tại Đại hội VII Quốc tế Cộng sản, đồng chí Lê Hồng Phong được bầu vào Đoàn Chủ tịch Đại hội, được Đại hội bầu là Ủy viên chính thức Ban Chấp ủy Quốc tế Cộng sản và có nhiều hoạt động tích cực đóng góp cho thành công của Đại hội.

Sau nhiều năm hoạt động cách mạng và có những đóng góp quan trọng cho Đảng, đất nước và dân tộc, nhận thấy vai trò chủ chốt của đồng chí Lê Hồng Phong đối với phong trào yêu nước, giải phóng dân tộc, ngày 22/6/1939, thực dân Pháp đã bắt đồng chí Lê Hồng Phong. Đồng chí bị Tòa án Sài Gòn kết án 6 tháng tù giam, 3 năm quản thúc, sau đó cho về giam lỏng ở quê. Đến năm 1940, đồng chí Lê Hồng Phong bị thực dân Pháp bắt lần thứ hai tại quê hương, rồi đưa vào giam ở Khám Lớn, Sài Gòn và bị kết án 5 năm tù, đày ra Côn Đảo. Tại Côn Đảo, biết Lê Hồng Phong là nhân vật quan trọng của Đảng, thực dân Pháp tìm mọi cách tra tấn, hành hạ rất dã man. Đồng chí vẫn nêu cao chí khí cách mạng, không khai báo một lời, đồng thời tích cực vận động và chỉ đạo anh em tù đấu tranh chống địch đánh đập, chống lại những luật lệ hà khắc của nhà tù.

Các đại biểu tham dự Lễ giỗ đồng chí Tổng Bí thư Lê Hồng Phong lần thứ 80. Ảnh: Thành Cường

Do nhiều tháng ngày bị tra tấn dã man, sức khoẻ đồng chí suy kiệt. Đồng chí đã trút hơi thở cuối cùng vào trưa ngày 6/9/1942. Trước khi hy sinh, đồng chí nhắn lại: "Nhờ các đồng chí báo cáo với Đảng rằng, tới giờ phút cuối cùng, Lê Hồng Phong vẫn một lòng tin tưởng vào thắng lợi vẻ vang của cách mạng".

Bốn mươi tuổi đời, 20 năm hoạt động cách mạng liên tục, oanh liệt và đầy nhiệt huyết, đồng chí Lê Hồng Phong đã hiến dâng trọn đời mình cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc. Đồng chí đã để lại tấm gương sáng về đạo đức cách mạng, tình yêu gia đình, quê hương, đất nước, suốt đời hy sinh cho độc lập, tự do của Tổ quốc, hạnh phúc của Nhân dân, tận trung với Đảng, tận hiếu với dân, son sắt thủy chung với đồng chí, bạn bè, luôn lạc quan tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng.

Các đại biểu dâng hương, dâng hoa tưởng niệm cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong. Ảnh: Thành Cường

Trong không khí thiêng liêng, đồng chí Hoàng Nghĩa Hiếu - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh cùng các đại biểu đã dâng hoa, dâng hương trước anh linh cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong; bày tỏ lòng thành kính trước công lao, sự hy sinh của đồng chí với sự nghiệp cách mạng, đấu tranh giải phóng dân tộc.

Xã Hưng Thông - Quê hương của cố Tổng Bí thư Lê Hồng Phong ngày nay. Ảnh: Thành Cường

Tự hào về truyền thống quê hương, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Nghệ An và huyện Hưng Nguyên nguyện hứa luôn nỗ lực, phấn đấu, vươn lên giành được nhiều thành tựu quan trọng trên các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh.